Дұға – мұсылманның жүрекпен Аллаға жалбарынып, үмітпен қол жаюы. Бұл – пенде мен Жаратушы арасындағы ең шынайы байланыс. Алайда кейде адамдар ұзақ дұға етіп жүрсе де, оның нәтижесін көре алмай, жүректерінде күмән, көңілдерінде үмітсіздік пайда болуы мүмкін. Бұл жағдай шариғат тұрғысынан қалай түсіндіріледі? Неліктен дұға кейде қабыл болмайды?
Ислам ілімінде бұған байланысты бірнеше себептер келтірілген. Олар адамның өз-өзін түзеуіне, ішкі жан-дүниесіне үңілуіне жол ашады.
1. Харам нәрселермен қоректену
Адал ризық – дұғаның қабыл болуына тікелей әсер ететін маңызды фактор. Харам, яғни шариғат тыйым салған тағамдарды, ішімдіктерді тұтыну немесе харам жолмен келген киімді кию дұғаның алдын бөгейді.
Пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын) былай деген:
«Ұзақ сапар шеккен, үсті-басы шаң, шашы ұйпа-тұйпа бір адам қолын көкке көтеріп: “Раббым, Раббым!” – деп жалбарынады. Алайда оның жегені – харам, ішкені – харам, кигені – харам. Оған қалай жауап берілмек?»
(Муслим риуаят еткен)
Яғни, харам жолмен келген азық адам мен Алланың арасындағы перде іспетті. Пенде дұғасын қабыл қылсын десе, ең алдымен адал ризыққа көңіл бөлгені абзал.
2. Асығу және дұғадан үміт үзу
Дұға жасау – тек тілмен емес, жүрекпен жалбарынып, үміт пен тағатпен күтуді қажет ететін құлшылық. Адам кейде «Мен дұға еттім, бірақ ештеңе өзгермеді» деп, дұғасын тастап қояды. Бұл дұрыс емес.
Пайғамбарымыз былай деген:
«Сендердің біреулерің дұғасында асықпаса, және “Мен дұға еттім, бірақ маған жауап берілмеді” демесе, дұғасы қабыл болады.»
(Бухари мен Муслим риуаят еткен)
Алла Тағала – бәрін естуші. Бірақ әр дұғаға жауап өз уақытымен келеді. Мүмін адам бұған сеніп, үмітін үзбей, дұғасын жалғастыра беруі қажет.
3. Күнәға батып, Алланы ұмыту
Кейбір адамдар тек қиындыққа тап болғанда ғана Алланы еске алады. Жеңілдік келсе – ұмытып кетеді. Ондай жағдайда дұғаның қабыл болуы неғайбыл. Бұл туралы бір ақын былай деген:
«Біз әр қиындықта Аллаға дұға етеміз,
Сосын қиындықтар жойылса, Оны ұмытамыз.
Қалайша дұға қабыл болсын,
Егер оның жолын күнәлармен бөгесек?»
Күнә – жүрекке қара дақ түсіріп, рухани байланысты әлсіретеді. Сол себепті мұсылман үнемі тәубе етіп, күнәсін азайтуға тырысуы керек.
4. Міндетті амалдарды орындамау
Исламда тек дұға етіп қана қоймай, Алланың бұйрықтарын орындап, жамандықтан тыйылу – әрбір мүміннің міндеті. Егер бұл міндеттер ескерусіз қалса, дұғаның қабыл болуына кедергі келуі мүмкін.
Пайғамбарымыз былай деп ескертеді:
«Жаным қолында болған Аллаға ант етемін, сендер жақсылыққа бұйырып, жамандықтан тыймасаңдар, Алла сендерге азап жіберуі мүмкін. Сол кезде сендер дұға етесіңдер, бірақ дұғаларың қабыл болмайды.»
(Әт-Тирмизи және Ахмад риуаят еткен)
Бұл хадис бізге дұғаның тек жеке әрекет емес, көпшілік жауапкершілікпен де тығыз байланысты екенін көрсетеді.
5. Күнә немесе туыстық қатынасты үзу ниетімен дұға ету
Алла – әділдік пен мейірім Иесі. Егер адам біреуге зиян келтіру үшін немесе туыспен қарым-қатынасты үзу мақсатында дұға етсе, ол қабыл болмайды. Себебі мұндай ниет – дұғаның рухына қайшы.
Пайғамбарымыз былай дейді:
«Егер мұсылман адам күнә нәрсені сұрамаса не туыстық қатынасты үзбесе, Алла оған үш нәрсенің бірін береді: не дұғасын дереу қабыл етеді, не оны ақыретке сақтайды, не дұғасына тең жамандықты қайтарады». Сахабалар: “Олай болса, дұғамызды көбейтейік!” – дейді. Сонда Ол (с.а.у): “Алла одан да көбірек қабыл етеді!” – деді.
(Ахмад, Әт-Тирмизи риуаят еткен)
Қорытынды
Дұға – рухтың азығы, жүректің тыныштығы. Оның қабыл болуы – Алланың қалауымен және пенденің ықыласымен тығыз байланысты. Адал ас ішу, күнәдан сақтану, сабыр ету, жақсылыққа ұмтылу – дұғаның қабыл болуының негізі.
Егер дұғаңызға жауап келмей жатса, бұл – Алланың сізге көңіл бөлмегені емес, қайта сіздің жүрегіңізді тазартуға шақыруы. Сондықтан да әрбір мұсылман өз дұғасының алдында өз жүрегін, амалын, ниетін бір сарапқа салып отырса, оның Жаратушымен байланысы да нығая түсері сөзсіз.
