Адам баласы жаралған сәттен бастап еңбекпен етене өмір сүріп келеді. Қаламымен қағаз шимайлаған зиялы да, жер жыртқан диқан да, темір соққан ұста да – бәрінің маңдайынан аққан терде өмірдің дәнегі, тіршіліктің берекесі бар. Ал ұлы Ислам діні бұл еңбектің әрбір тамшысын қалай бағалайды? Жұмыскердің тер төккен адал еңбегіне қандай құқықтар тағайындаған?

Ислам әлемінде еңбек – тек қана нәпақа табудың жолы емес, ол – Құдайға құлшылықтың бір көрінісі. Адал еңбек ету – Мұхаммед пайғамбардың (оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын) сүннеті, сахабалардың жолы. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) өз қолымен жұмыс істеген адамды мақтап, "ешбір адам өз қолымен істеп тапқан табысынан артық абзал ас жеген емес" деп айтқан. Бұл сөздің астарында терең мағына жатыр: адал табыс – жан мен дененің тазалығы.

Еңбектің қадірі соншалық, Исламда қабілеті бола тұра жұмыс істемей, біреуден қайыр сұрауды ұнатпайды. Әрбір мұсылман өз күшімен, өз білігімен, өз терімен нәпақасын табуға ұмтылуы тиіс. Бұл – тек жеке бастың қамы емес, отбасының, қоғамның алдындағы жауапкершілік. 

Адал еңбек – тек қана жер бетіндегі тіршіліктің кепілі емес, ол – ақыреттегі сауаптың қайнар бұлағы. Әрбір адал еңбекпен табылған бір тілім нанның артында Алланың мейірімі жатыр. Өз кәсібін адалдықпен атқарып, қоғамға пайдасын тигізген адам – тынымсыз садақа берушімен тең. Себебі, оның қолынан шыққан дүние, оның көрсеткен қызметі өзгелерге де жетіп, оның еңбегінің жемісі көпке ортақ болады. Бұл – Исламның еңбекке салған рухани инвестициясы, оны тек материалдық емес, рухани құндылық ретінде бағалауы.

Жұмыскер құқығы

Енді осы еңбектің екінші жағына – жұмыскер құқығына ойысайық. Ислам – әділеттілік діні. Жұмыскер мен жұмыс беруші арасындағы қарым-қатынаста да бұл әділеттілік алдыңғы орында тұрады. Жұмыскер – тек қана жұмыс атқарушы күш емес, ол – қадірлі адам, оның өз құқықтары бар.

Ең алдымен, жалақысын уақытында әрі толық алу – жұмыскердің басты құқығы. Пайғамбарымыз (с.ғ.с): "Жұмыскердің ақысын тері кеппестен бұрын беріңдер", - деп бұйырған. Бұл – жұмыс берушіге үлкен ескертпе! Адамның маңдай терін төгіп істеген еңбегінің ақысын кешіктіру – ауыр күнә. Өйткені, сол ақшаға жұмыскер өз отбасын асырайды, қажеттіліктерін өтейді. Жалақыны ұстап қалу немесе оны азайту – жұмыскерге жасалған зұлымдық. 

Екіншіден, жұмыскерге адамгершілікпен қарау. Оны қорламай, кемсітпей, құрметпен сөйлесу – жұмыс берушінің міндеті. Жұмыскер – құл емес, ол да сіз сияқты адам. Оның да ар-намысы, абыройы бар. Ислам қатынастарда мейірімділік пен әділдікті талап етеді.

Үшіншіден, шамадан тыс жүктеме алмау және қауіпсіздік. Жұмыскердің денсаулығы мен қауіпсіздігі – маңызды. Оған шамасы келмейтін, денсаулығына зиян келтіретін жұмыстарды жүктеуге болмайды. Жұмыс орны қауіпсіз болуы керек. Бұл – жұмыс берушінің тікелей жауапкершілігі. Жұмыскердің өмірі мен денсаулығы – Алланың аманаты.

Төртіншіден, әділетсіздік пен қанауға тыйым салу. Жұмыскердің білместігін немесе мұқтаждығын пайдаланып, оны қанау – Исламда қатаң тыйым салынған іс. Шарттар әділ болуы керек, екі тараптың да құқықтары мен міндеттері айқын болуы тиіс.

Қорытындылай келе, адал табыста – ерекше береке бар. Харам араласқан дүниеде береке болмайтын болса, ал маңдай термен келген нәпақада Алланың ерекше рақымы жатады. Бұл береке – тек қана ақшаның көптігінде емес, ол – жан тыныштығында, отбасының ынтымағында, денсаулықтың мықтылығында, істің алға басуында. Адал еңбек етіп, өз құқығын қорғай білген және өзгелердің құқығын құрметтеген қоғамда ғана шынайы әділет пен өсіп-өркендеу орнайды. Бұл – Исламның әрбір мұсылманға салған өсиеті.

Исламдағы еңбек қадірі мен жұмыскер құқығы – бір-бірімен тығыз байланысты ұғымдар. Адал еңбекке деген жоғары баға жұмыскердің құқықтарының қатаң сақталуын талап етеді. Еңбек – тек физикалық немесе ақыл-ой белсенділігі емес, ол – рухани іс, ол – қоғамға пайда келтіру, ол – Алланың ризалығына жету жолы. Ал осы жолда тер төккен әрбір жұмыскердің құқығын қорғау – әрбір мұсылман қоғамының қасиетті борышы. Әділеттілік орнаған жерде – береке, тыныштық пен даму болады. Бұл – Исламның еңбекке деген көзқарасының мызғымас қағидасы.

Еламанның алақаны (тақырыпқа тұздық)

Бір ауылда Еламан деген диқан кісі бар еді. Көктемде жерін жыртып жүргенде көршісінің жетім баласы келіп қолқа салды: «Аға, мен де жұмыс істейін. Мектепке киім керек». Еламан ойланып тұрмады, қолына соқа ұстатты. Күзге дейін бала тер төкті. Соңғы егін жиналғанда, Еламан қалтасынан ақшаны шығарып, балаға ұсынды. Үстінде күн кептірген көйлегі бар, бірақ ақшасы түгел. Бала қуанып жүгіріп кеткен соң, көршісі сұрады:

— Бүтіндей бере салдың ба, жартысын ұстап қалмадың ба?
— Жарты ақы – жарты адамшылық. Мен оның еңбегін түгел пайдаландым ғой, – деді Еламан.

Міне, исламда еңбек қадірі дегеніміз – кісінің маңдай терісі кеппей тұрып, ақысын жүректегі жылумен төлеу.

 islam.kz