Құрандағы ар-намыс, әдеп, ер мен әйел арасындағы қатынас, хижаб және осыларға байланысты маңызды тақырыптарды кеңінен қозғайтын сүрелердің бірі – «Нұр» сүресі. Сол сүренің ішінде қаралған тақырыптардың бірі – балалардың ерлі-зайыптыларға арналған бөлмеге кіру әдебі. Бұл Исламның ұят пен ар-намысқа қатысты ешбір ұсақ-түйек мәселелерді назардан тыс қалдырмағанын дәлелдейді.

Балалардың ата-анасының бөлмесіне рұқсат сұрап кірулері керек үш уақыт

«Ей, иман келтіргендер! Сендердің қол астыларыңдағы құлдар және әлі балиғатқа жетпеген балалар үш уақытта сендерден рұқсат сұрасын: таң намазының алдында, түсте киімдеріңді шешетін мезгілде және құптан намазынан кейін. Бұл – сендер үшін үш ұятты уақыт. Бұлардан басқа кезде сендерге де, оларға да айып жоқ. Олар сендердің араларыңда үнемі жүріп тұрады. Алла сендерге аяттарын осылай баян етеді. Алла – толық білуші, аса дана.» (Нұр сүресі, 58-аят)

Бұл аятта балаларға тікелей бұйрық берілгенімен, шын мәнінде, ата-аналарға арналып тұр. Өйткені балалар әлі шариғи жауапкершілік жасына жетпеген. Демек, ата-аналар оларға әдеп үйретуі керек: бөлмеге кіруде рұқсат сұрауды дағдыландыру қажет. Мұндағы әдеп – үлкендер үшін міндет болса, балалар үшін тәрбие.

Аятта «الذين» (иман келтіргендер) деген сөздің еркекше көптік түрі қолданылғанымен, бұл жерде тек ерлер емес, әйелдер де қамтылады. Өйткені Құранда көп жерде «Ей, иман келтіргендер!» деген сөз бүкіл жамағатқа қатысты айтылады. Мәселен, ораза жайлы аятта да солай (Бақара сүресі, 183-аят). Демек, бұл үкім әйелдерге де ортақ.

Неліктен осы үш уақыт ерекшеленген?

Аятта көрсетілген үш мезгіл – таң намазының алдындағы уақыт, түсте киім шешіп демалатын мезгіл, құптаннан кейінгі уақыт. Бұлар «ұятты уақыт» деп аталады. «Ұят» (عورة) сөзі араб тілінде «кемшілік, жабылуы тиіс нәрсе» деген мағына береді. Бұл уақыттарда адамдар көбінесе жеңіл киімде жүреді немесе ерлі-зайыптылар оңашаланады. Сондықтан балалардың да, қызметшілердің де рұқсатсыз кіруі ұятты жағдайларға әкелуі мүмкін.

Бұл жерде сөз «ажырата білетін, белгілі бір деңгейде түсінігі бар, есі кірген балалар» туралы болып отыр. Өйткені олар әдепті, ұятты біледі. Сондықтан Алла оларды рұқсат сұрауға үйретуді бұйырған.

Құлдар мен қызметшілер туралы үкім

Аяттағы «қол астындағылар» (ما ملكت أيمانكم) деген сөз құлдарға қатысты. Кейбір риуаяттарда бұл үкім тек ер құлдарға қатысты делінсе, кейбірінде әйел күңдерге де қатысты делінген. Қазіргі таңда құлдық жойылғандықтан, бұл үкім үй қызметшілеріне де қатысты деп түсіндіріледі.

Басқа уақыттарда рұқсатсыз кіруге бола ма?

Аяттың жалғасында: «Осы үш уақыттан кейін сендерге де, оларға да айып жоқ» делінген. Демек, басқа мезгілдерде балалар мен қызметшілер рұқсатсыз кірсе күнә болмайды. Өйткені олардың ата-анасының қасында жүріп-тұруы әдеттегі жағдай. Егер әр кірген сайын рұқсат сұрау керек болса, бұл өте қиын болар еді. Сондықтан тек үш ерекше уақыт ескертілген.

Балиғатқа жеткен балаларға қатысты үкім

Алла Тағала келесі аятта (Нұр сүресі, 59-аят):

«Сендердің балаларың балиғат жасына жеткен кезде, олар да бұрынғылар сияқты (әр уақытта) рұқсат сұрасын» – деп бұйырады.

Яғни, балиғатқа толмаған балалар тек үш уақытта рұқсат сұраса, балиғатқа жеткен соң олар кез келген уақытта рұқсатпен кіруге міндетті. Өйткені олар енді сезім мен әдепті толық түсінеді.

Рұқсат сұрамаудың зияндары

Өкінішке қарай, бүгінгі мұсылман қоғамдарында бұл үкім көп жағдайда сақталмайды. Көп үйлерде ата-ананың жатын бөлмесі балаларға да, үлкендерге де әрқашан ашық тұрады. Кейбір ата-аналар «балалар ештеңе түсінбейді» деп ойлайды. Бірақ шын мәнінде балалардың нәзік сезімі бар. Олар кейбір көріністерді байқап қойса, ерте жастан нәпсілік құмарлық оянып, бұзақылыққа әкелуі мүмкін. Бұл тіпті кейде психологиялық дертке ұласуы ықтимал.

Ислам мұны 14 ғасыр бұрын айтып қойған. Ал қазіргі заманда ғалымдар балалар психологиясында осындай нәрселердің зиянын енді ғана ашуда. Сондықтан ата-аналарға міндет – балаларын әдепке үйрету, жатын бөлмеге рұқсатсыз кірмеуді қадағалау және олардың жасырын сезімдерін оятатын кез келген нәрседен сақтандыру.

Қорытынды

Құрандағы бұл үкім – Исламның адам психологиясын, ар-намысын және отбасы құпиясын қаншалықты нәзік түрде қорғағанын дәлелдейді. Балаларды кішкентайынан әдепке баулу – олардың болашағын сақтаудың ең маңызды жолы.

Әлхәмдулилләһи Раббиль аләмин!